Zarzut 64 – Spowiedź

VI wiek – Za sprawą mnichów irlandzkich spowiedź „na ucho” rozprzestrzenia się w całej Europie. Do tego czasu spowiedź na ogół odbywano publicznie i to bardzo rzadko w ciągu całego życia.

1. Przede wszystkim z uznaniem odnotowuję, iż autorzy „listy zarzutów” mają świadomość iż spowiedź jako taka towarzyszyła chrześcijaństwu od początku.
Została ona ustanowiona przez samego Chrystusa, który powiedział do apostołów:
„A to rzekłszy, tchnął na nich i powiedział im: Weźmijcie Ducha Świętego.
Którymkolwiek grzechy odpuścicie, są im odpuszczone, a którym zatrzymacie, są im zatrzymane.” (J.20, 22–23). O wyznawaniu grzechów czytamy też w Liście św. Jakuba Apostoła (Jk 5,16), Dziejach Apostolskich (Dz 19,18) oraz I Liście Jana (1,8–9) a także w licznych dokumentach wczesnochrześcijańskich.

2. W sprawie częstotliwości spowiedzi to faktycznie – w pierwszych wiekach była ona znacznie rzadsza. Co więcej, pokuty były znacznie cięższe (nieraz trwały wiele lat), a rozgrzeszenie z reguły następowało dopiero po ich zakończeniu^[1]W początkowym okresie było nawet tak, iż spowiedź po chrzcie można było odbyś tylko raz! Jak poważnie traktowano wówczas Sakrament Pokuty świadczy choćby dokument z epoki, Pasterz Hermasa … Continue reading.

3. Co do formy spowiedzi to zapewne bywało różnie. Rzeczywiście praktykowano spowiedź publiczną we wspólnocie wiernych, choć historycy nie są zgodni czy wszystkie grzechy tak wyznawano. Forma ta zresztą jest nadal dozwolona w Kościele katolickim, ale rzadko bywa wykorzystywana. Myślę, że czym innym było wyznanie – nawet najbardziej intymnych – grzechów w pierwotnej, niewielkiej wspólnocie chrześcijańskiej a czym innym byłaby ta sama czynność zastosowana dzisiaj.

4. Do spowiedzi przywiązywano od początku dużą wagę. W najstarszym zachowanym piśmie wczesnochrześcijańskim, Didache (60–90r), czytamy:
„W zgromadzeniu będziesz wyznawał swe błędy i nie pójdziesz na modlitwę z nieczystym sumieniem” oraz „W dniu Pana, w niedzielę, gromadźcie się razem, by łamać chleb i składać dziękczynienie, a wyznawajcie ponadto wasze grzechy, aby ofiara wasza była czysta”.
Inny starożytny dokument, napisany ok. roku 130 List Barnaby, głosi:
„Wyznawaj grzechy twoje. Nie chodź na modlitwę z nieczystym sumieniem”^[2]List Barnaby, pisma Orygenesa i Tertuliana za W.Bednarskim..
O spowiedzi pisał także Orygenes (ur.185), nawiązując wyraźnie do roli spowiedników: „Jeżeli to uczynimy i odkryjemy grzechy nasze nie tylko przed Bogiem, lecz także przed tymi, co mogą uleczyć nasze rany i grzechy, zgładzi nam je…”(Homilie do Ewangelii św. Łukasza).
Tertulian (ur.155) radził: „jeśli masz wątpliwości co do spowiedzi, to rozważ sobie piekło (…). Wyobraź sobie najpierw wielkość kary, abyś się nie wahał przyjąć środka zaradczego.”(O pokucie)

5. Jezus nie sprecyzował formy spowiedzi – jej kształtowanie pozostawił apostołom i ich następcom według ich uznania na każdy czas.

6. Podany w zarzucie okres jest wątpliwy – faktycznie w niektórych miejscach (zwłaszcza w życiu monastycznym) spowiedź uszna była praktykowana co najmniej w IV wieku^[3]Kościół Ormiański, Koptyjski i Etiopski odłączyły się w IV w. W Kościołach tych praktykuje się spowiedź uszną, stąd wniosek że co najmniej w IV wieku już ją praktykowano. i powoli popularyzowała się w całym chrześcijańskim świecie.^[4]Niektórzy twierdzą że spowiedź „uszną” (wyznanie win jedynie prezbiterowi) wprowadził Sobór Laterański IV (1215 r.), jednak sobór jedynie nakazał co najmniej coroczną spowiedź oraz … Continue reading Publiczna spowiedź przestała być praktykowana ok. V wieku – nieco później zrezygnowano z publicznej pokuty.

Patrz też odpowiedzi na Zarzut 56, Zarzut 111 Zarzut 112, Zarzut 128, Zarzut 157 i Zarzut 163.

Marek Piotrowski