Zarzut 119 – Chrzest przez pokropienie

W XII wieku rozpowszechnia się zwyczaj udzielania chrztu przez pokropienie. Trudno było bowiem w krajach północy w zimie przeprowadzać chrzest klasyczny poprzez zanurzenie w wodzie. Biblia zaleca chrzest przez zanurzenie (gr. baptidz , „chrzczę”, znaczy dosłownie „zanurzam”).

1. Starożytność
Chrzest przez polanie wodą jest praktykowany od początku chrześcijaństwa. Oto fragment jednego z najstarszych (jeśli nie najstarszego) dokumentu na ten temat (datowany na lata 60–90, a więc pisany jeszcze za życia apostołów):
„Co do chrztu, to udzielajcie go w taki oto sposób: Powtórzywszy najpierw wszystko powyższe, chrzcijcie w imię Ojca i Syna i Ducha Świętego w wodzie żywej. Jeśli nie masz wody żywej, chrzcij w innej, jeśli nie możesz w zimnej, chrzcij w ciepłej. Jeśli brak ci jednej, i drugiej, polej głowę trzy razy wodą w imię Ojca i Syna i Ducha Świętego.”(Didache – nauka dwunastu apostołów)
Czy powodem częstego stosowania tej formy chrztu były kwestie klimatyczne – trudno powiedzieć. Tak czy owak jest to akceptowalna i stosowana od zarania chrześcijaństwa forma udzielania tego sakramentu.

2. Znaczenie słowa „baptizo”
Wbrew sugestiom zwolenników bezwzględnego obowiązku zanurzania, używane w Nowym Testamencie słowo „baptizo” (εβαπτιζοντο) może znaczyć zarówno „zanurzenie” jak i „obmycie” a nawet „pokropienie” – i w tych znaczeniach bywa w Piśmie używane.

1. Przykłady użycia słowa „baptizo” w innych znaczeniach niż „zanurzenie”:
   • Mk 7,4 mówi o Żydach „I /gdy wrócą/ z rynku, nie jedzą, dopóki się nie obmyją [baptisontai]. Jest jeszcze wiele innych /zwyczajów/, które przejęli i których przestrzegają, jak obmywanie kubków, dzbanków, naczyń miedzianych..”.
   • Łk 11:38 „Gdy jeszcze mówił, zaprosił Go pewien faryzeusz do siebie na obiad. Poszedł więc i zajął miejsce za stołem. Lecz faryzeusz, widząc to, wyraził zdziwienie, że nie obmył [ebaptisthe] wpierw rąk przed posiłkiem.”
   • Hbr 9,10 „Są to tylko przepisy tyczące się ciała, nałożone do czasu naprawy, a /polegają/ jedynie na pokarmach, napojach i różnych obmyciach[baptismois].” (w dalszej części tekstu Paweł pisze wprost jak odbywały się owe obmycia: „Jeśli bowiem krew kozłów i cielców oraz popiół z krowy, którymi skrapia się zanieczyszczonych, sprawiają oczyszczenie ciała (…)”(Hbr 9,13 patrz też 9,19–21))
   • Słowo „baptizo” znajdujemy także w greckim (żydowskim) tłumaczeniu Starego Testamentu używanym w czasach Jezusa (Septuagincie) Oto przekład fragmentu Księgi Daniela, gdzie zostało ono użyte w znaczeniu „zwilżać”:
     „Wyrąbcie drzewo i zniszczcie je, tylko pień jego korzeni pozostawcie w ziemi i to w żelaznych i brązowych okowach wśród polnej zieleni; niech go zwilża rosa z nieba”(Dn 4,20b)
     „Wypędzono go spośród ludzi, żywił się trawą jak woły, a rosa z nieba zwilżała go.”(Dn 4,30a)
2. Należy też koniecznie zaznaczyć, że oprócz baptizo Nowy Testament używa na określenie chrztu także innego słowa (louo^[1]Niekiedy w formie loutron), jednoznacznie oznaczającego „obmycie”. Tak jest np. w poniższych fragmentach:
   „Mężowie miłujcie żony, bo i Chrystus umiłował Kościół i wydał za niego samego siebie, aby go uświęcić, oczyściwszy obmyciem wodą, któremu towarzyszy słowo”(Ef 5,25–26)
   „nie ze względu na sprawiedliwe uczynki, jakie spełniliśmy, lecz z miłosierdzia swego zbawił nas przez obmycie odradzające i odnawiające w Duchu Świętym”(Tt 3,5)
   „przystąpmy z sercem prawym, z wiarą pełną, oczyszczeni na duszy od wszelkiego zła świadomego i obmyci na ciele wodą czystą.”(Hbr 10,22)

3. Pewne świadectwo o praktyce chrztu w Kościele wczesnochrześcijańskim niesie także sztuka sakralna. Najstarsze zachowane w katakumbach dzieła sztuki pokazują zwykle raczej polewanie wodą, niż zanurzenie (nawet jeśli chrzest odbywa się w rzece).

Chrzest – malowidło w katakumbach św. Kaliksta (początek III wieku)

4. Do dziś polanie wodą pozostaje jedną z form chrztu świętego u katolików, starokatolików, anglikanów, luteran, metodystów, prezbiteriańskich kalwinistów, kongregacjonistów oraz w uzasadnionych przypadkach u prawosławnych.

Odpowiedzi na zarzuty 51, 89, 145, 157 i 160.
Temat dokładnie omówiłem w książce „Dlaczego ufam Kościołowi”.

Marek Piotrowski