Zarzut 107 – Różaniec

1090 rok – Różaniec – Piotr Pustelnik.

1. Wprawdzie, gdyby to była Prawda, nie widziałbym nic w tym złego (różaniec to bardzo pożyteczna i biblijna modlitwa, ułatwiająca rozważanie zdarzeń ewangelicznych), ale to jakieś nieporozumienie. Głównie dlatego że nie tylko różaniec, ale nawet modlitwa „Zdrowaś Maryjo” w formie znanej nam dziś, w roku 1090 jeszcze nie istniała^[1]W przeciwieństwie do modlitwy Pod Twoją Obronę, która powstała na przełomie II i III wieku.

2. Biblijny tekst pozdrowienia anielskiego tworzący pierwszą część modlitwy („Zdrowaś Maryjo…”) zaczęto w formie modlitwy odmawiać w XII wieku, zaś dzisiejsza forma ukształtowała się około wieku XV^[2]została zatwierdzona w 1566 roku przez Piusa V.

Być może nieporozumienie wzięło się z tego że w XI wieku reguła benedyktyńska nakazywała braciom zakonnym odmawiać 150 razy dziennie „Ojcze nasz” (na wzór kapłańskiego obowiązku odmawiania 150 psalmów). Mniej więcej od daty podanej w „liście zarzutów” używano do tego tzw. „sznura paternoster^[3]Pater Noster to po łacinie „Ojcze nasz” – początek Modlitwy Pańskiej” (‘Na–tri–coicat).

Same sznury modlitewne są znacznie starsze (9 stuleci przed Chrystusem) i stanowią „ulepszoną wersję” urządzenia składającego się ze 150 kamieni a używanego przez Żydów do odmawiania Psalmów. Kamieniami zresztą też liczyli swe modlitwy mnisi w Egipcie około roku 340^[4]Taki sznur modlitewny znaleziono m.in. w grobie św. Gertrudy (+658).

3. Legend^[5]Prawdopodobnie wymyślona przez Alaina de la Roche przypisuje „wynalezienie” Różańca św. Dominikowi, lecz to także jest nieporozumienie. Owszem, do jego powstania przyczynił się Dominik, ale zupełnie inny – mianowicie Dominik z Prus. Urodził się w niewielkiej wiosce pod Gdańskiem, po odbyciu studiów na Uniwersytecie Jagiellońskim podróżował po Europie, aż w 1409 roku wstąpił do klasztoru Kartuzów w Trewirze.

W ramach ćwiczeń duchowych, za radą przeora Adolfa z Essen miał codziennie odmawiać 50 razy Zdrowaś Mario (wówczas nie istniała jeszcze druga część modlitwy, zaczynająca się od słów Święta Mario, Matko Boża…). Miał przy tym uświadamiać sobie obecność Jezusa.

Nowicjusz miał spore problemy z utrzymaniem uwagi podczas tej modlitwy. W końcu, w Adwencie 1409 roku wpadł na pomysł, aby do każdej z 50 „zdrowasiek” przypisać jedno zdarzenie ewangeliczne. Tak więc po każdym dojściu do słów „… i błogosławiony owoc żywota Twojego – Jezus” czynił własne dopowiedzenie, np. „o którym zwiastował Anioł, że Go poczniesz z Ducha Świętego” i chwilę kontemplował to wydarzenie.

W ten sposób powstał pierwotny różaniec – rozważanie 50 wydarzeń ewangelicznych^[6]Ostatnie badania dowodzą, iż prawdopodobnie Różaniec z 50 tajemnicami był w użyciu w zakonie cystersów ok. 100 lat zanim „wynalazł” go Dominik z Prus.

Warto zwrócić uwagę, iż był on wybitnie chrystocentryczny – treść Pozdrowienia Anielskiego, choć rozpoczyna się od biblijnego pozdrowienia Maryi, to nie zatrzymuje się na niej i osiąga swój szczyt w błogosławieństwie Jezusa – owocu Jej żywota. Następujące po nim przypomnienia zdarzeń ewangelicznych ów chrystocentryzm^[7]Wykłady ks. Andreasa Heinza, tłum. Mirosław Legawiec,,,Jasna Góra” 1985,, R.3,  nr 10(24) z października,  s.4–8. pogłębiają.

Później Dominikanie skrócili Różaniec do 15 „tajemnic” (zdarzeń) aby uczynić go dostępnym dla ludzi niepiśmiennych (50 zdarzeń trudno było zapamiętać, posługiwano się spisami) i łącząc każde z nich z dziesiątką modlitw. W tej postaci znamy go dziś, choć jest parę miejsc na świecie gdzie przetrwał w pierwotnej wersji^[8]Na przykład w Austrii w Schocken koło Bregencji i w Bractwie św. Mateusza w Dolnej Nadrenii.

W istocie nie ma przeciwskazań by odmawiać Różaniec w ten pierwotny, bardziej zaawansowany sposób – np. w 1984 roku ówczesny kardynał Ratzinger prowadził takie właśnie nabożeństwo różańcowe podczas tzw. Katholikentag w Monachium. Również w tym kierunku dokonał zmian Jan Paweł II uzupełniając zestaw rozważanych tajemnic różańcowych o tzw. Tajemnice Światła^[9]List apostolski Rosarium Virginis Mariae z 2002.

4. Istotą różańca jest rozważanie zdarzeń (przede wszystkim ewangelicznych). Jest to więc rodzaj wstępu do modlitwy myślnej czy może raczej kontemplacyjnej. Wypowiadane słowa są jedynie ułatwiającym „podkładem”. Tak więc to nie ilość wypowiadanych słów stanowi o sile tej modlitwy.

Należy położyć na to nacisk, aby nie sprowadzać różańca jedynie do powtarzania słów.

Papież Paweł VI ujął to w następujący sposób:

„Jeśli brak kontemplacji, różaniec upodabnia się do ciała bez duszy i zachodzi niebezpieczeństwo, że odmawianie stanie się bezmyślnym powtarzaniem formuł, oraz że będzie w sprzeczności z upomnieniem Chrystusa, który powiedział: „Na modlitwie nie bądźcie gadatliwi jak poganie. Oni myślą, że przez wzgląd na swe wielomówstwo będą wysłuchani” (Mt 6, 7). Różaniec bowiem z natury swej wymaga odmawiania w rytmie spokojnej modlitwy i powolnej refleksji, by przez to modlący się łatwiej oddał się kontemplacji tajemnic życia Chrystusa, rozważanych jakby sercem Tej, która ze wszystkich była najbliższa Panu, i by otwarte zostały niezgłębione tych tajemnic bogactwa.”
(Marialis cultus)

W istocie różaniec jest formą modlitwy kontemplacyjnej dostępną dla osób mniej zaawansowanych^[10]W Katechizmie Kościoła Katolickiego czytamy: „Pobożność średniowieczna na Zachodzie rozwinęła modlitwę różańcową, wprowadzając ją jako ludową formę zastępczą Modlitwy … Continue reading.

Inaczej mówiąc, poprawnie odprawiany różaniec jest modlitwą towarzyszenia Maryi w wpatrywaniu się w dzieło Jej Syna.

5. Różaniec cały wsparty jest na Biblii. Mam nadzieję że biblijności „Ojcze nasz” nie muszę tu nikomu udowadniać, dlatego tylko krótkie zestawienie dla „Zdrowaś Mario…”^[11]Fragment ten jest cytatem z mojej książki Ufam Kościołowi, gdzie Czytelnik znajdzie szersze omówienie tego zagadnienia:

MODLITWA
Zdrowaś Maryjo, łaskiś pełna, Pan z Tobą, błogosławionaś Ty między niewiastami i błogosławiony owoc żywota Twojego – Jezus.

PISMO ŚWIĘTE
„Anioł wszedł do Niej i rzekł: Bądź pozdrowiona, pełna łaski, Pan z Tobą, <błogosławiona jesteś między niewiastami. Lecz anioł rzekł do Niej: Nie bój się, Maryjo, znalazłaś bowiem łaskę u Boga.Oto poczniesz i porodzisz Syna, któremu nadasz imię Jezus. Będzie On wielki i będzie nazwany Synem Najwyższego, a Pan Bóg da Mu tron Jego praojca, Dawida.” (Łk 1,28–32)
„Błogosławiona jesteś, któraś uwierzyła, że spełnią się słowa powiedziane Ci od Pana.”(Łk 1,45)
„Oto bowiem błogosławić mnie będą odtąd wszystkie pokolenia, gdyż wielkie rzeczy uczynił mi Wszechmocny.”(Łk 1,48b–49a)
„I porodziła syna – mężczyznę, który wszystkie narody będzie pasł rózgą żelazną. I zostało porwane jej Dziecię do Boga i do Jego tronu” (Ap 12,5)
Patrz też Ap 14,13

MODLITWA
Święta Mario, Matko Boża, módl się za nami grzesznymi, teraz i w godzinę śmierci naszej. Amen.

PISMO ŚWIĘTE
„[…]lecz nie zbliżał się do Niej, aż porodziła Syna, któremu nadał imię Jezus.”(Mt 1,25)
„Porodziła swego pierworodnego Syna, owinęła Go w pieluszki i położyła w żłobie, gdyż nie było dla nich miejsca w gospodzie.”(Łk 2,7)
„Bracia, módlcie się także i za nas!” (1 Te 5,25)
„Wyznawajcie zatem sobie nawzajem grzechy, módlcie się jeden za drugiego, byście odzyskali zdrowie. Wielką moc posiada wytrwała modlitwa sprawiedliwego.”(Jk 5,16)

Najważniejsze jednak są rozważane tajemnice różańcowe, kierujące naszą uwagę na fakty ewageliczne.

---

Odpowiedzi na zarzuty 13, 52, 54, 68, 80, 174, 181, 182, 215, 217 i 229.
Tematy maryjne omówiłem dość szczegółowo w książce Dlaczego ufam Kościołowi.