Zarzut 22 – Krzyż jako znak

300 rok – znak krzyża

Znak krzyża jest znacznie starszy – pochodzi z czasów apostolskich, a zapowiedziany został już w Starym Testamencie. Oto szczegóły:

1. Biblia
   Chrześcijanie chlubili się z krzyża Jezusa od samego początku. Już w Liście do Galatów 6,14 znajdujemy słowa:
   „Co do mnie, to nie daj Boże, bym się miał chlubić z czego innego, jak tylko z krzyża Pana naszego, Jezusa Chrystusa, dzięki któremu świat stał się ukrzyżowany dla mnie, a ja dla świata.”
   Również w Pierwszym Liście do Koryntian znajdujemy słowa „Postanowiłem bowiem, będąc wśród was, nie znać niczego więcej, jak tylko Jezusa Chrystusa, i to ukrzyżowanego.” (1 Kor 2,2)
2.  Pisma chrześcijańskie z pierwszych wieków
   O tym, że znak krzyża był znany i używany na długo przed Konstantynem i przed Soborem Nicejskim, świadczy cały szereg pisanych świadectw z pierwszych wieków. Oto parę przykładów:
   1.  Poganin Fronton (ur. ok. 100 roku) pisał o chrześcijanach że „Sprawują oni obrzędy religijne na cześć człowieka skazanego na śmierć i adorują belki krzyża na którym on zawisł…” (Minucjusz Feliks, Oktawiusz 9, Mowa w sen).
   2.  Ciekawy zapis znajdujemy u Klemensa Aleksandryjskiego (150–212): „Powiadają, że znak Krzyża Pańskiego ma kształt litery oznaczającej liczbę 300, a znowu, że Jota i Eta wskazują na pierwsze litery imienia Zbawcy”^[1]Klemens Aleksandryjski, t. 2 , S.Kobielus, s. 244–245)
      Aby „rozszyfrować” to zdanie trzeba wiedzieć że:
      • Jota ma kształt I
      • Eta ma kształt H
      • Litery oznaczające liczbę 300 to: w grece T, zaś w hebrajskim – X
   3.  Żyjący na przełomie II i III wieku Minucjusz Feliks był prawnikiem, a przy tym apologetą chrześcijaństwa. On to w swoim umiłowaniu dostrzegał krzyża dostrzegał go gdziekolwiek spojrzał: „Znak krzyża tworzy przecież sama z siebie konstrukcja okrętu, gdy wydęte żagle porywają go do przodu lub też gdy przy podniesionych wiosłach utrzymuje się na powierzchni wody”.
   4. Podobnie dużo wcześniejszy od niego Justyn (+167) w swojej „Apologii” pisał: „Ziemi nie uprawia się bez krzyża; kopacze nie podejmują się bez niego dzieła, podobnie jak rękodzielnicy na równi z rzemieślnikami, jak tylko używając tego kształtu wśród innych narzędzi”. Jakże to koresponduje z przytoczonym tekstem z Ga 6,14!
   5.  „Przy każdym kroku lub ruszeniu się z miejsca, przy każdym przyjściu i odejściu, przy wciąganiu obuwia, przy myciu się, przy stole, przy zapalaniu świateł, przy układaniu na spoczynek, przy siadaniu i przy każdej czynności dnia codziennego znaczymy czoło znakiem krzyża”(Tertulian, 211 rok, De corona 3)
      Wcześniej, w 197 roku, opisywał modlitwę chrześcijańską twierdząc, że chrześcijanie modląc się z rękami wzniesionymi na wysokość barków naśladują pozę Jezusa na krzyżu. Pisał też:
      • „My czcimy krzyż wraz z belką poprzeczną i wystającym siodełkiem”^[2]Tzw. sedesculum, mała poprzeczna beleczka umozliwiająca skazańcowi powieszonemu na krzyżu lekkie oparcie się biodrem co pozwalało przedłużyć jego agonię(Do pogan 1:12)
      • „My w każdym razie czcząc krzyż modlimy się do zupełnego i całego Boga”(Apologetyk 16,7)
      • „Dla nas ochroną jest wiara. Jeśli ona nie jest wyczerpana (…) to trzeba tylko zrobić znak krzyża, wymówić jej przyrzeczenie…” (Lekarstwo na ukłucie skorpiona)
   6. Hipolit Rzymski (zmarł w 235 r.) pisał w Tradycji apostolskiej:
      „Starajcie się zawsze osłaniać swoje czoło znakiem krzyża. Jest to bowiem znak męki, dany przeciwko szatanowi, jeżeli ktoś czyni go z wiarą, a nie dla dogodzenia ludziom, ale żeby przez znajomość używać go jako pancerza.”
   7. „litera Tau przypomina swym kształtem krzyż i jest zapowiedzią tego znaku, który chrześcijanie kreślą na czole i którzy czynią wszyscy wierni (…) zaczynając molitwę lub lektur Świętych Pism”(Orygenes 185–254, Selecta in Ezechelem)
3. Świadectwa materialne
   1. Krzyż z 79 roku
      W 1939 roku odkopano patrycjuszowską willę w Herkulanum – mieście zasypanym przez popioły Wezuwiusza 24 sierpnia 79 roku. Na ścianie domu przeznaczonego dla niewolników znaleziono odcisk drewnianego krzyża crux capitata^[3]według Buried History, Vol. 10, nr 1, marzec 1974, str. 15.
      

      

   2. Ukrzyżowany Jezus na gemmach[9]^[4]Gemma – kamień szlachetny lub półszlachetny, o kształcie okrągłej lub owalnej płytki ozdobiony reliefem (za Wikipedią):

      

      

   3. W 1945 roku w Jerozolimie został znaleziony grobowiec z pierwszej połowy I wieku. Jedno z ossuariów było ozdobione symbolem krzyża i imieniem „Jezus” po grecku.
   4. Z początku III wieku pochodzi rysunek na murze Palatynu (Rzym). Autorem jest niewątpliwie ktoś nienawidzący chrześcijan; jak wynika z podpisu („Aleksander czci swojego Boga”) rysunek jest kpiną z wiary; przedstawia ukrzyżowanego osła[10].
      

Pozostaje zapytać, skąd wzięło się przekłamanie zawarte w zarzucie? Być może stąd, ze mniej więcej około roku 300 przyjął się zwyczaj żegnania się w Imię Ojca i Syna i Ducha Świętego szerokim (znanym nam do dziś) znakiem na piersiach w miejsce do tamtego czasu stosowanego gestu krzyża na czole. Trudno to jednak uznać za jakąś sensację.

Zbliżoną tematykę omówiono w Zarzut 22, Zarzut 38, Zarzut 75, Zarzut 77 i Zarzut 79.

Marek Piotrowski